سینما، ادبیات، مطالعات فرهنگی و ...
سینماهای تبریز؛ مکان فرهنگی یا جبهه برخورد با هنجارهای اجتماعی!؟
اینجا، مشتری حقی ندارد!
کریم جمالی نظرلو
دقایقی مانده به شروع سانس فیلمی که از مدتها پیش اکرانش در سراسر کشور آغاز شده و بالاخره روی پرده سینمای کلانشهر ما نیز آمده، منتظر ایستادهام. متصدی به سمت شخص کناری ام که تنهاست و دو بلیط در دست دارد، می آید و می گوید: «اگر همراهتان خانم است، لطفا بیرون منتظرش بمانید.»
مرد با حالتی پَکر، سری به نشانه تأسف تکان داده، بیهیچ بحثی میرود و پس از گذر به آن سوی خیابان، راهش را در پیادهرو امتداد می دهد و در شلوغی گم می شود.
نوشته کاغذ روی درب ورودی سالن که رعایت شئونات اخلاقی براساس قوانین را متذکر شده، توجهام را جلب میکند. بلافاصله متصدی دیگری به پیشواز می آید و می پرسد: مجرد هستید؟ لطفا این سمت بنشینید.
صندلی خراب است و دوباره ردیف عقب تر را نشانم می دهد.
کلافه از نامفهوم بودن دیالوگها و محو شدنهای تصویر، به خاطر باز شدن گاهبهگاه درب ورودی و انعکاس نور بیرون و سرک کشیدنها و رفت و آمدهای عوامل اجرایی سینما، با پایان فیلم، پشیمان از آمدن، با حالتی مغموم و پَکر بلند شده، به سمت درب خروجی میروم و وارد شلوغی پیادهرو می شوم ...
سرانجامِ بررسی دلایل دچار شدن سینماهای تبریز به شرایط کنونی، همواره به جمله مشترک و کلیشهای "نبود امکانات و محدودیتهای اعتباری" ختم می شود. خالی ماندن سالنهای سینما، بارزترین نمود این شرایط است که عامل اصلی آن، وجود مشکلات متعدد سختافزاری و فراهم نبودن زمینه لازم برای ترغیب علاقمندان سینما، است.
اما به واقع، دامنه آسیبشناسی این موضوع، فراتر از مبحث مشکلات سختافزاری است و به گفته رییس حوزه هنری آذربایجان شرقی، مشکلات نرمافزاری را نیز شامل میشود.
حسن میلانی، عملکرد و رفتار عوامل اجرایی سینماهای تبریز را یکی از مباحث مهم در موضوع دلایل کاهش تماشاگران سینما دانسته و میگوید: متاسفانه برخورد در شأن شهروند علاقمند به فیلم در سینماهای ما چندان مطلوب نیست.
وی عامل اصلی بروز این مسأله را ناسازگاری سنی و اخلاقی پرسنل اجرایی و ناکاربلدی آنان در مواجهه با مشتریان اکثراً جوان سینما دانسته و می افزاید: متأسفانه برخی عوامل اجرایی نگاه و تفکر به روز لازم برای فعالیت در یک مکان فرهنگی را ندارند.
میلانی با اشاره به اینکه سینما به عنوان یک مکان فرهنگی نیازمند جاری بودن تفکر فرهنگی در مدیریت و اجرا، برای اداره و بهرهوری بهتر است، می گوید: در عصر کنونی، سینماها تحت عنوان بنگاههای فرهنگی و اقتصادی مورد توجه قرار گرفته و مشتریمداری، اصل مهم در راستای موفقیت و کسب نفع هر چه بیشتر در این عرصه است.
رییس حوزه هنری با تأکید بر اینکه نمیتوان به صورت قهری با این معضل برخورد کرد، ادامه می دهد: اکثر این افراد در دورهای جذب و به خدمت گرفته شدهاند که نگاه و ذهنیت عمومی به سینما به تأسی از ساختار ضد ارزشی آن در قبل از انقلاب، بیشتر جنبه سیاسی و غیر فرهنگی داشت که چنین تفکری با شرایط کنونی سازگار نیست زیرا که به برکت انقلاب و تحولات راهبردی نظام اسلامی، ساختار سینماها تغییر یافته و در حال حاضر تفکر فرهنگی با رویکرد اخلاقی و ارزشی بر این عرصه حاکم شده است و در همین راستا، این تغییر ساختار و تفکر باید در موضوع پرسنل سینماها نیز اجرا شود.
میلانی، راهکار مواجهه با این مشکل را، بازنشستگی پرسنل گذشته و جذب نیروهای جوان و علاقمند به حوزه فرهنگ و به خصوص بانوان، در بلندمدت ترسیم کرده و بر این باور است که در کوتاه مدت نیز، آموزشهای ضمن خدمت برای پرسنل اجرایی کنونی سینماها، جهت برقراری ارتباط بهتر با مشتری، کارساز خواهد بود.
***
این در حالیست که برخورد ناشایست و تحقیرآمیز عوامل اجرایی سینماهای تبریز با زوجهای جوان و افرادی که به صورت خانوادگی یا دوستانه و حتی مجردی، به این مکان عمومی فرهنگی میروند، یکی از مسایل مورد انتقاد است که مسئول جدید امور سینمایی حوزه هنری آذربایجان شرقی ضمن تأیید و قبول این انتقاد، میگوید: نمیتوان رفتار و عملکرد نامناسب یک فرد را به کل مجموعه تسری داد، همچنان که در بین پرسنل اجرایی سینماها افراد ناآشنا به موازین و رفتار فرهنگی وجود دارد، در میان کسانی که به عنوان تماشاگر به سینما میآیند نیز چنین موضوعی مصداق دارد.
جواد خازن، با بیان اینکه سینما، به عنوان مکان عمومی باید پیرو یک سری موازین منطبق با اصول اخلاقی باشد، گفت: وقتی در یک فضای متمرکز، قشرهای مختلف جامعه اعم از زوجهای جوان و خانوادهها، دانشجویان و دانشآموزان، جمعهای دوستانه جوانان و غیر... از دو جنس متفاوت، همه در کنار هم قرار میگیرند، باید شرایط مقتضی برای هر یک از این اقشار را در آن فضا فراهم کنیم تا همه آنان راضی باشند.
وی هدف و سیاست اصلی این مجموعه را ایجاد حس آرامش و راحتی هر چه بیشتر برای تماشاگران در سالنهای سینما میداند و تأکید دارد که افرادی نیز در این میان هستند که برای تماشای فیلم به سینما نمیآیند و وظیفه ما برخورد با آنان در راستای حفظ حقوق سایر حاضرین در سالن سینما است.
خازن، تفکیک و تعیین صندلیهای خاص به اقشار مختلف ذکر شده در سالن سینما را امری اجتنابناپذیر قلمداد کرده و می گوید: به هر حال همانطور که گفته شد، شرایط هر قشر متفاوت از سایرین است و برای مثال شاید در طول تماشای یک فیلم و تحت تأثیر برخی صحنهها و دیالوگها، حسها و عکسالعملهای متفاوت وگاه متضادی از سوی افراد صورت پذیرد که میتوان به اقتضای آن قشر خاص دانست اما تأثیر آن بر سایر اقشار حاضر در آن مکان را نیز باید در نظر گرفت و از همین روست که تفکیک این جمعها را امری به نفع همه میدانیم.
***
با این حال، میتوان وجه تشبیه دیگر برای توصیف وضعیت سینماهای تبریز را در مثال آن کس تعریف کرد که همواره از عدم محبوبیت و مورد بیمهری قرار گرفتن خود گله داشت تا اینکه شخصی در پاسخ وی گفت: «آخه بنده خدا، تو چه شاخصه مثبت داری که مردم را جذب کنی!؟ ثروت که نداری، از ظاهر زیبا و فریبنده هم که محروم ماندهای! اخلاق هم که ماشاا... همیشه با خودت درگیری! حال با امید به چه استدلالی انتظار محبوبیت داری؟»
گذشته از جنبه تجاری و فرهنگی بحث، مشکل سختافزاری سینماها، مسألهای ست که اکثر علاقمندان این وادی به جبر با آن کنار آمدهاند و در سختترین شرایط و با بدترین امکانات موجود، همچنان پایدار ماندهاند، اما برخورد نامناسب عوامل سالن، نقطه سرریز شدن صبر آنان است تا عطای کمک به روشن ماندن چراغ سینما را به لقایش بخشیده و تماشای فیلم با بهترین کیفیت و نهایت آرامش در خانه را به تحمل انواع سختیهای جسمی و روحی ترجیح دهد.
مصطفی صادقی، یکی از افراد علاقمند و پیگیر سینما، رفتار پرسنل با تماشاگر از بدو ورود به سینما و هدایت آن به قسمت خاصی از سالن را توهین به حقوق انسانی و شهروندی دانسته و میگوید: به عقیده بنده مشکل اصلی در این موضوع، نامعمول بودن نوع رابطه افرادیست که به صورت زوج یا جمع در سالن حاضر میشوند که موجب حساسیت عوامل اجرایی سینما میشود و شاید تنها راه حل مسأله برای این عزیزان، الزامی کردن به همراه داشتن شناسنامه و عقدنامه برای حضور در سینما باشد!
صادقی با تحقیرآمیز عنوان داشتن، تفکیک چپ، راست و یا شمال، جنوب، تماشاگران در سالن سینما می گوید: اگر سینما را به عنوان یک مکان عمومی تعریف میکنند باید به این موضوع نیز توجه شود که چه حرکت و عمل نامتعارفی ممکن است در یک مکان عمومی و از نوع فرهنگی صورت پذیرد که ضد اصول ارزشی و اخلاقی باشد؟ حتی با قبول تصور بروز این اعمال، چرا قبل از ورود و قرار گرفتن در صندلی، رفتارهای پیشگیرانهای از سوی عوامل اجرایی انجام میشود که باعث ناراحتی و تحقیر اشخاص و بطور کلی یک قشر شود؟ و آیا اصلا نحوه برخورد این افراد با تماشاگران از روی ادب و متانت است و یا آمرانه؟
به نظر این شهروند، میتوان با احترام به شخصیت افراد، شرایط را برای راحتی هر چه بیشتر تماشاگران فراهم نمود و با کارهای فرهنگی، تماشاگران را با شرایط تماشای فیلم در مکان عمومی آشنا کرد. روالی که در اکثر سینماهای کشور مانند تهران نیز اجرا میشود. امری که تا حدودی در سینما ناجی تبریز هم که تحت نظارت اداره کل فرهنگ و ارشاد است، جاریست.
صادقی در پایان اظهاراتش می گوید: پیش از این عنوان میشد که اغلب قوانین در تهران تصویب و فقط در شهرستانها اجرا میشود ولی اکنون شرایط بهگونهای شده که در تبریز، قوانین در بالاشهر و مرکز شهر نیز متفاوت است!
***
در این میان، مدیر کل فرهنگ و ارشاد آذربایجان شرقی نیز با تقبیح رفتار نامناسب با تماشاگران سینما میگوید: بنده از وجود چنین مسألهای بیاطلاعم ولی مسلماً، بروز این قبیل حرکتها در محیطهای فرهنگی اشتباه است.
علیاکبر صفیپور با بیان اینکه، دولت یازدهم به دنبال گشایش فضای اجتماعی است و احترام به حقوق شهروندی را در سرلوحه امور قرار داده، می افزاید: مشاهده چنین برخورد ناشایست با علاقمندان عرصه فرهنگ و هنر، به هیچ عنوان قابل قبول نیست و باید اقدامات لازم برای ممانعت از ادامه این روند انجام گیرد.
وی در عین حال، تعمیم دادن این موضوع به تمامی پرسنل اجرایی سینماها را نیز اشتباه دانسته و تصریح می کند: وجود چنین مشکلی نباید باعث نادیده گرفته شدن تلاش عزیزان زحمتکش فعال در سینما شود.
صفیپور، جذب حداکثری مخاطب به عنوان مشتری مکان عمومی فرهنگی را شاهرگ حیاتی روشن ماندن چراغ سینماها دانسته و می گوید: امروزه، مجهزترین هتلها و رستورانها نیز با ارایه بهترین خدمات، به دنبال جذب مشتری هستند، زیرا که بقای کسب و کار خود را در تحقق این امر میدانند و بر این اساس، سینماها که در حال حاضر از نظر سختافزاری و امکانات در وضعیت مطلوبی قرار ندارند، کمترین انتظار آن است که عوامل اجرایی آن، با گشادهرویی و متانت، موجب حفظ و سعی برای جذب هر چه بیشتر علاقمندان این حوزه شوند تا علاوه بر کمک به پایدار ماندن سالنهای سینما در استان، به شغل خود نیز رونق بخشند.
مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی با تأکید بر پیگیری موضوع رفتار عوامل اجرایی سینماها و رایزنی با رییس حوزه هنری استان، ابراز امیدواری می کند که با همراهی و همکاری تمامی ارگانهای مختلف اجتماعی و فرهنگی، شرایط بیش از پیش مناسبتری برای مردم فهیم و شایستهمان فراهم شود تا رضایتمندی عمومی از خدمت مسئولین به دست آید.
***
اوصاف مذکور، نشانه و هشدار مساعد نبودن حال عمومی فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی و بالاخص تبریز را متذکر میشود. موضوعی که نیاز به هیچ توصیف و توضیحی ندارد. چشم حاضرین در حاشیه و متن این حوزه نیز همچنان به راهِ آمدن طبیبی حاذق خیره مانده است. در چنین مواقعی امید به آینده، تنها توجیه، جهت تحمل دردیست که رو به وخامت گذاشته است.
شهری که روزگاری دارای بیش از 13 سینمای فعال بود، اکنون تعداد آنان به نصف تقلیل یافته و در خوشبینانهترین حالت، در اکثر سانسها، تنها یکچهارم صندلیها تماشاگر دارد.
تبدیل سینما کریستال به پاساژ تجاری، تعطیلی چندین سینما در دهههای گذشته و تخریب سینما آزادی در همین چند ماه اخیر، آینده و راهی غبارآلود را مجسم میسازد که مجال نگاه امیدوارانه را محدود کرده است.
سینما، اندام و یکی از اعضای مهم و حیاتی پیکر? فرهنگ و هنر است که عمیقترین زخمها را دارد و سالهاست که دردی جانکاه را تحمل میکند؛ دردی که حاصل تیشه کمتوجهی و بیمهری است و صدالبته صدمه به چاه افتادنها و زخم خار بیراهههایی که به سمت آن هدایت شده.
شاید تنها امیدی که میتوان در حال حاضر داشت این است که ایکاش تا زمانی که تدبیر عمل در دسترس مسئولان استانی است، اقدامات لازم جهت برطرف کردن مشکلات سختافزاری و نرم افزاری و غیره... در دستور کار قرار گیرد تا در آینده، امیدمان به تشکیل ستاد احیای سینمای تبریز از سوی مسئولین کشوری منتهی نشود.
پخش مجدد سریال محبوب و دوست داشتنی «ناوارو» از شبکه یک سیما هر شب بامداد
همه چیز در باره سریال کمیسر ناوارو
سریال کمیسر ناوارو از هشت سال پیش در تلویزیون ایران به نمایش درآمد که طرفداران زیادی پیدا کرد و هماکنون هم به طور مرتب از شبکه اول در حال پخش است. این کمیسر در عین جدی بودن با لحنی طنزگونه صحبت میکند. «روژه هانن» بازیگر معروف فرانسوی با ایفای نقش یک کمیسر پلیس بار دیگر توانست تصویر دلپذیری برای بینندگان به وجود آورد. این هنرپیشه هشتاد و دو ساله یکی از پرآوازهترین هنرپیشههای فرانسوی است که در سال 1989 در سریال ناوارو به بازی مشغول شد.
جالب اینجاست که هنوز این سریال ادامه دارد و در شبکه IFT فرانسه پخش میشود و آن دختر بچه دوازده ساله که در این سریال نقش دختر ناوارو را داشت، هماکنون به یک دختر خانم با عنوان «مادمازل ناوارو» تبدیل شده است.
هانن متولد الجزایر
روژه هانن در 20 اکتبر 1925 در الجزایر در شمال آفریقا متولد شد، نام خانوادگی وی در واقع «لوی» بود اما به دلایلی نامعلوم او بعدها نام خانوادگی مادرش «هانن» را برای خود برگزید که در الجزایر «بن حنین» تلفظ و در فرانسه «هانن» بیان میشود.
البته باید اشاره داشت که والدینش فرانسوی بودند و برای یافتن شغل و مسکنی ارزان راهی الجزایر شدند. لذا روژه در این کشور آفریقایی چشم به جهان گشود. این پسربچه باهوش و زیرک هرگز تصور نمیکرد روزی بازیگر، نویسنده و کارگردان شود.
روژه دوران نوجوانیاش را با کار در چند استودیوی فیلمبرداری در الجزایر گذراند و بعد راهی فرانسه شد. او در اوایل دهه 1950 وارد عالم سینما شد زیرا به کار و فعالیت در سینما علاقه زیادی داشت، زمانی که 25 سال بیشتر نداشت به او چند نقش خشن پیشنهاد شد که با هنرنمایی خود توانست از عهده آن برآید. سپس وارد فیلمهای جنایی، جاسوسی و پلیسی شد، مدتی را هم به آمریکا رفت که در آنجا هم خوش درخشید، دهه 60 اوج موفقیت و شهرتش بود. خودش درباره ورودش به عرصه سینما میگوید: «والدینم میخواستند که من و ادامه تحصیل دهم، خودم هم علاقه به درس خواندن داشتم اما به پیشنهاد دوستم در یک استودیوی فیلمبرداری مشغول به کار شدم و بعد پا به تئاتر گذاشتم، وقتی طعم پول درآوردن را چشیدم، تصمیم گرفتم به دنبال درس خواندن نروم و مشغول به بازی در تئاتر شوم، البته فعالیت و حضورم در تئاتر کمرنگتر از سینما بوده، اما توانستم از تئاتر تجربه کسب کنم و در سینما به کار ببرم. او در 35 سالگی با «کریستین گاژ رنال» ازدواج کرد. او با ازدواج با کریستین، باجناق «فرانسوا میتران» رییسجمهور سابق و متوفی فرانسه شد.
«هانن» با بازی در سریال «ناوارو» در سال 1989 و در سن 60 سالگی، محبوبیت و شهرتش را ارتقا بخشید. «روژه هانن» درباره بازی در فیلم ناوارو میگوید: «این سریال مضمونی پلیسی و در عین حال ممزوج با محیط خانوادگی داشت و به همین خاطر مورد پسند همگان قرار گرفت. او میگوید: در ابتدای بازی در این سریال 64 ساله بودم و با کولهباری از تجربه این سریال را بازی کردم. این سریال با وجود بار سنگین کاریاش به من نیرو و انرژی میداد و آن را یک امتیاز برای خود میدانستم و احساس خستگی نمیکردم. من همیشه تشنه کار در سینما هستم. لازم به ذکر است در کنار بازی درسریال ناوارو به کارگردانی چند فیلم و نویسندگی نیز مشغول بودم و همزمان در نمایش «تارتوف» ایفای نقش کردم و هیچ وقت سعی نکردم تئاتر را رها کنم.»هانن در فیلم مشهور «روکو و برادرانش» به خوبی ایفای نقش کرد و در بازی در فیلم «خانواده پواسونار» که در تلویزیون ایران نیز پخش شد در ذهن مردم جای گرفت. او در این فیلم نقش آدمهایی را بازی میکرد که در دوران جنگ جهانی دوم نان را به نرخ روز میخوردند و یک فروشگاه موادغذایی داشت و از موقعیت جنگ سوءاستفاده کرد و از وضع مالی خوبی برخوردار شد.درباره روژه هانن که در حال حاضر 82 سال باید اشاره داشت که او در انتخابات اخیر فرانسه به «سارکوزی» برای رییسجمهور شدن فرانسه رای داد و طرفدار حزب اوست.
نویسندگی و کارگردانی
هانن با کارگردانی خوب خود، مهر درخشانی در کارنامه هنری خود زد. فیلم «خورشید» آخرین و جدیدترین ساخته وی میباشد که براساس زندگی واقعی خودش است و داستانش مربوط به سالهای 1940 به بعد در الجزایر میباشد. این داستان به زندگی یک پسر نوجوان از یک خانواده پرجمعیت در الجزیره در دوران جنگ میپردازد. او از اینکه توانسته زندگی خود را بر روی پرده بیاورد بسیار خرسند است و ساختن این فیلم به او نیروی جوانی داده است و توانسته بار دیگر کودکیاش را در برابر چشمانش بیاورد. او فیلمش را به همه کودکانی که از عشق مادر محروم بوده و همه کودکانی که در دامان پرمحبت مادر بزرگ شدهاند تقدیم میکند.
روژه هانن در عالم نویسندگی هم فعالیت دارد. آخرین کتاب او «نامه به دوستی مرموز» نام دارد که در سال 2001 به چاپ رسید. او در این کتاب به بیان خاطرات و نظریات خودش در مورد رییسجمهور اسبق فرانسه «فرانسوا میتران» که باجناقش بوده، میپردازد.روژه درسال 2002 همسرش را از دست داد و در غم او به سوگ نشست. روژه برای تولید سریال «ناوارو» تا سال 2010 قرارداد بسته است و هنوز هم مشغول ایفای نقش در سری جدید این سریال طولانی میباشد. البته خودش میگوید ممکن است تا سال 2010 زنده نباشم و این سریال را نیمه کاره بگذارم.
سریال ناوارو
تولید سریال ناوارو از سال 1989 آغاز شد و تا سال 2007 یعنی 18 سال ادامه پیدا کرد. در مجموع 108 قسمت از ناوارو در فرانسه پخش شده است. مجموعه جدید ناوارو «دار و دسته ناوارو» نام دارد که جز هانن اکثر هنرپیشههایش جوان و جدید هستند.
ساختمان قدیمی که در سریال ناوارو مشاهده میکردیم به یک ساختمان جدید و مدرن تبدیل شده است.
دختر ناوارو نیز، «یولان» یک دختر خانمی است که به او «مادمازل ناوارو» میگویند و در رشته حقوق تحصیل میکند. در سری قدیمی دیدیم که بازرس ناوارو مردی 50 ساله، با قدی 1/90 و شانههای پهن است، او خیلی کم از اسلحه استفاده میکند، حتی دستبند هم به مجرمان نمیزند. گاهگاهی به رستوران مورد علاقهاش میرود و نوعی خوراک با قارچ که غذای محبوب اوست را سفارش میدهد. تصمیم گرفته سیگار نکشد و بازی مورد علاقهاش بیلیارد است. کسی او را با نام کوچک صدا نمیکند حتی نام کوچک او را نمیدانند و او را تنها ناوارو صدا میزنند و همکارانش بین خودشان وی را «رییس» خطاب میکنند.
به طور کلی این سریال در کنار نشان دادن وظایف یک پلیس، با کنایات و الفاظی خاص، فضای مجموعه را از خشکی بیرون میآورد و وارد محیط خانوادگی افراد میشود. این سریال یکی از پربینندهترین سریالهای فرانسوی در فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی و حتی ایران بوده که طبق برآورد آمار به طور متوسط بین 8 تا 10 میلیون بیننده داشته که در فرانسه رقم بسیار بالایی است و در رده اولین فیلمهای پلیسی مشهور فرانسه قرار گرفته است.