سینماهای تبریز؛ مکان فرهنگی یا جبهه برخورد با هنجارهای اجتماعی!؟

اینجا، مشتری حقی ندارد!

کریم جمالی نظرلو 

دقایقی مانده به شروع سانس فیلمی که از مدتها پیش اکرانش در سراسر کشور آغاز شده و بالاخره روی پرده سینمای کلانشهر ما نیز آمده، منتظر ایستاده­ام. متصدی به سمت شخص کناری ام که تنهاست و دو بلیط در دست دارد، می آید و  می گوید: «اگر همراهتان خانم است، لطفا بیرون منتظرش بمانید.»

مرد با حالتی پَکر، سری به نشانه تأسف تکان داده، بی­هیچ بحثی می­رود و پس از گذر به آن سوی خیابان، راهش را در پیاده­رو امتداد می دهد و در شلوغی گم می شود.

 نوشته کاغذ روی درب ورودی سالن که رعایت شئونات اخلاقی براساس قوانین را متذکر شده، توجه­ام را جلب می­کند. بلافاصله متصدی دیگری به پیشواز می آید و می پرسد: مجرد هستید؟ لطفا این سمت بنشینید.

صندلی خراب است و دوباره ردیف عقب تر را نشانم می دهد.

کلافه از نامفهوم بودن دیالوگ­ها و محو شدن­­های تصویر، به خاطر باز شدن گاه­به­گاه درب ورودی و انعکاس نور بیرون و سرک کشیدن‌ها و رفت و آمدهای عوامل اجرایی سینما، با پایان فیلم، پشیمان از آمدن، با حالتی مغموم و پَکر بلند شده، به سمت درب خروجی می­روم و وارد شلوغی پیاده­رو می شوم ...

سرانجامِ  بررسی دلایل دچار شدن سینماهای تبریز به شرایط کنونی، همواره به جمله مشترک و کلیشه­ای "نبود امکانات و محدودیت­های اعتباری" ختم می شود. خالی ماندن سالن­های سینما، بارزترین نمود این شرایط است که عامل اصلی آن، وجود مشکلات متعدد سخت­افزاری و فراهم نبودن زمینه لازم برای ترغیب علاقمندان سینما، است.

اما به واقع، دامنه آسیب­شناسی این موضوع، فراتر از مبحث مشکلات سخت­افزاری است و به گفته رییس حوزه هنری آذربایجان شرقی، مشکلات نرم­افزاری را نیز شامل می­شود.

 حسن میلانی، عملکرد و رفتار عوامل اجرایی سینماهای تبریز را یکی از مباحث مهم در موضوع دلایل کاهش تماشاگران سینما دانسته و می­گوید: متاسفانه برخورد در شأن شهروند علاقمند به فیلم در سینماهای ما چندان مطلوب نیست.

وی عامل اصلی بروز این مسأله را ناسازگاری سنی و اخلاقی پرسنل اجرایی و ناکاربلدی آنان در مواجهه با مشتریان اکثراً جوان سینما دانسته و می افزاید: متأسفانه برخی عوامل اجرایی نگاه و تفکر به روز لازم برای فعالیت در یک مکان فرهنگی را ندارند.

میلانی با اشاره به اینکه سینما به عنوان یک مکان فرهنگی نیازمند جاری بودن تفکر فرهنگی در مدیریت و اجرا، برای اداره و بهره‌وری بهتر است، می گوید: در عصر کنونی، سینما‌ها تحت عنوان بنگاه‌های فرهنگی و اقتصادی مورد توجه قرار گرفته و مشتری­مداری، اصل مهم در راستای موفقیت و کسب نفع هر چه بیشتر در این عرصه است.

رییس حوزه هنری با تأکید بر اینکه نمی‌توان به صورت قهری با این معضل برخورد کرد، ادامه می دهد: اکثر این افراد در دوره‌ای جذب و به خدمت گرفته شده‌اند که نگاه و ذهنیت عمومی به سینما به تأسی از ساختار ضد ارزشی آن در قبل از انقلاب، بیشتر جنبه سیاسی و غیر فرهنگی داشت که چنین تفکری با شرایط کنونی سازگار نیست زیرا که به برکت انقلاب و تحولات راهبردی نظام اسلامی، ساختار سینما‌ها تغییر یافته و در حال حاضر تفکر فرهنگی با رویکرد اخلاقی و ارزشی بر این عرصه حاکم شده است و در همین راستا، این تغییر ساختار و تفکر باید در موضوع پرسنل سینما‌ها نیز اجرا شود.

میلانی، راهکار مواجهه با این مشکل را، بازنشستگی پرسنل گذشته و جذب نیروهای جوان و علاقمند به حوزه فرهنگ و به خصوص بانوان، در بلندمدت ترسیم کرده و بر این باور است که در کوتاه مدت نیز، آموزش‌های ضمن خدمت برای پرسنل اجرایی کنونی سینما‌ها، جهت برقراری ارتباط بهتر با مشتری، کارساز خواهد بود.

***

این در حالیست که برخورد ناشایست و تحقیرآمیز عوامل اجرایی سینماهای تبریز با زوج‌های جوان و افرادی که به صورت خانوادگی یا دوستانه و حتی مجردی، به این مکان عمومی فرهنگی می‌روند، یکی از مسایل مورد انتقاد است که مسئول جدید امور سینمایی حوزه هنری آذربایجان شرقی ضمن تأیید و قبول این انتقاد، می‌گوید: نمی‌توان رفتار و عملکرد نامناسب یک فرد را به کل مجموعه تسری داد، همچنان که در بین پرسنل اجرایی سینما‌ها افراد ناآشنا به موازین و رفتار فرهنگی وجود دارد، در میان کسانی که به عنوان تماشاگر به سینما می‌آیند نیز چنین موضوعی مصداق دارد.

 جواد خازن، با بیان اینکه سینما، به عنوان مکان عمومی باید پیرو یک سری موازین منطبق با اصول اخلاقی باشد، گفت: وقتی در یک فضای متمرکز، قشرهای مختلف جامعه اعم از زوج‌های جوان و خانواده‌ها، دانشجویان و دانش­آموزان، جمع‌های دوستانه جوانان و غیر... از دو جنس متفاوت، همه در کنار هم قرار می‌گیرند، باید شرایط مقتضی برای هر یک از این اقشار را در آن فضا فراهم کنیم تا همه آنان راضی باشند.

وی هدف و سیاست اصلی این مجموعه را ایجاد حس آرامش و راحتی هر چه بیشتر برای تماشاگران در سالن‌های سینما می‌داند و تأکید دارد که افرادی نیز در این میان هستند که برای تماشای فیلم به سینما نمی‌آیند و وظیفه ما برخورد با آنان در راستای حفظ حقوق سایر حاضرین در سالن سینما است.

خازن، تفکیک و تعیین صندلی‌های خاص به اقشار مختلف ذکر شده در سالن سینما را امری اجتناب­ناپذیر قلمداد کرده و می گوید: به هر حال همانطور که گفته شد، شرایط هر قشر متفاوت از سایرین است و برای مثال شاید در طول تماشای یک فیلم و تحت تأثیر برخی صحنه‌ها و دیالوگ‌ها، حس‌ها و عکس­العمل‌های متفاوت و‌گاه متضادی از سوی افراد صورت پذیرد که می‌توان به اقتضای آن قشر خاص دانست اما تأثیر آن بر سایر اقشار حاضر در آن مکان را نیز باید در نظر گرفت و از همین روست که تفکیک این جمع‌ها را امری به نفع همه می‌دانیم.

***

با این حال، می‌توان وجه تشبیه دیگر برای توصیف وضعیت سینماهای تبریز را در مثال آن کس تعریف کرد که همواره از عدم محبوبیت و مورد بی‌مهری قرار گرفتن خود گله داشت تا اینکه شخصی در پاسخ وی گفت: «آخه بنده خدا، تو چه شاخصه مثبت داری که مردم را جذب کنی!؟ ثروت که نداری، از ظاهر زیبا و فریبنده هم که محروم مانده‌ای! اخلاق هم که ماشاا... همیشه با خودت درگیری! حال با امید به چه استدلالی انتظار محبوبیت داری؟»

گذشته از جنبه تجاری و فرهنگی بحث، مشکل سخت­افزاری سینما‌ها، مسأله‌ای ست که اکثر علاقمندان این وادی به جبر با آن کنار آمده‌اند و در سخت‌ترین شرایط و با بد‌ترین امکانات موجود، همچنان پایدار مانده‌اند، اما برخورد نامناسب عوامل سالن، نقطه سرریز شدن صبر آنان است تا عطای کمک به روشن ماندن چراغ سینما را به لقایش بخشیده و تماشای فیلم با بهترین کیفیت و ‌‌نهایت آرامش در خانه را به تحمل انواع سختی‌های جسمی و روحی ترجیح دهد.

مصطفی صادقی، یکی از افراد علاقمند و پیگیر سینما، رفتار پرسنل با تماشاگر از بدو ورود به سینما و هدایت آن به قسمت خاصی از سالن را توهین به حقوق انسانی و شهروندی دانسته و می‌گوید: به عقیده بنده مشکل اصلی در این موضوع، نامعمول بودن نوع رابطه افرادی­ست که به صورت زوج یا جمع در سالن حاضر می‌شوند که موجب حساسیت عوامل اجرایی سینما می‌شود و شاید تنها راه حل مسأله برای این عزیزان، الزامی کردن به همراه داشتن شناسنامه و عقدنامه برای حضور در سینما باشد!

صادقی با تحقیرآمیز عنوان داشتن، تفکیک چپ، راست و یا شمال، جنوب، تماشاگران در سالن سینما می گوید: اگر سینما را به عنوان یک مکان عمومی تعریف می‌کنند باید به این موضوع نیز توجه شود که چه حرکت و عمل نامتعارفی ممکن است در یک مکان عمومی و از نوع فرهنگی صورت پذیرد که ضد اصول ارزشی و اخلاقی باشد؟ حتی با قبول تصور بروز این اعمال، چرا قبل از ورود و قرار گرفتن در صندلی، رفتار‌های پیشگیرانه‌ای از سوی عوامل اجرایی انجام می‌شود که باعث ناراحتی و تحقیر اشخاص و بطور کلی یک قشر شود؟ و آیا اصلا نحوه برخورد این افراد با تماشاگران از روی ادب و متانت است و یا آمرانه؟

 به نظر این شهروند، می‌توان با احترام به شخصیت افراد، شرایط را برای راحتی هر چه بیشتر تماشاگران فراهم نمود و با کارهای فرهنگی، تماشاگران را با شرایط تماشای فیلم در مکان عمومی آشنا کرد. روالی که در اکثر سینماهای کشور مانند تهران نیز اجرا می‌شود. امری که تا حدودی در سینما ناجی تبریز هم که تحت نظارت اداره کل فرهنگ و ارشاد است، جاریست.

صادقی در پایان اظهاراتش می گوید: پیش از این عنوان می‌شد که اغلب قوانین در تهران تصویب و فقط در شهرستان‌ها اجرا می‌شود ولی اکنون شرایط به­گونه‌ای شده که در تبریز، قوانین در بالاشهر و مرکز شهر نیز متفاوت است!

***

در این میان، مدیر کل فرهنگ و ارشاد آذربایجان شرقی نیز با تقبیح رفتار نامناسب با تماشاگران سینما می‌گوید: بنده از وجود چنین مسأله‌ای بی‌اطلاعم ولی مسلماً، بروز این قبیل حرکت‌ها در محیط‌های فرهنگی اشتباه است.

علی­اکبر صفی‌پور با بیان اینکه، دولت یازدهم به دنبال گشایش فضای اجتماعی است و احترام به حقوق شهروندی را در سرلوحه امور قرار داده، می افزاید: مشاهده چنین برخورد ناشایست با علاقمندان عرصه فرهنگ و هنر، به هیچ عنوان قابل قبول نیست و باید اقدامات لازم برای ممانعت از ادامه این روند انجام گیرد.

وی در عین حال، تعمیم دادن این موضوع به تمامی پرسنل اجرایی سینما‌ها را نیز اشتباه دانسته و تصریح می کند: وجود چنین مشکلی نباید باعث نادیده گرفته شدن تلاش عزیزان زحمتکش فعال در سینما شود.

صفی‌پور، جذب حداکثری مخاطب به عنوان مشتری مکان عمومی فرهنگی را شاهرگ حیاتی روشن ماندن چراغ سینما‌ها دانسته و می گوید: امروزه، مجهز‌ترین هتل‌ها و رستوران‌ها نیز با ارایه بهترین خدمات، به دنبال جذب مشتری هستند، زیرا که بقای کسب و کار خود را در تحقق این امر می‌دانند و بر این اساس، سینما‌ها که در حال حاضر از نظر سخت­افزاری و امکانات در وضعیت مطلوبی قرار ندارند، کمترین انتظار آن است که عوامل اجرایی آن، با گشاده­رویی و متانت، موجب حفظ و سعی برای جذب هر چه بیشتر علاقمندان این حوزه شوند تا علاوه بر کمک به پایدار ماندن سالن‌های سینما در استان، به شغل خود نیز رونق بخشند.

مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی با تأکید بر پیگیری موضوع رفتار عوامل اجرایی سینما‌ها و رایزنی با رییس حوزه هنری استان، ابراز امیدواری می کند که با همراهی و همکاری تمامی ارگان‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی، شرایط بیش از پیش مناسب­تری برای مردم فهیم و شایسته‌مان فراهم شود تا رضایتمندی عمومی از خدمت مسئولین به دست آید.

***

اوصاف مذکور، نشانه و هشدار مساعد نبودن حال عمومی فرهنگ و هنر آذربایجان شرقی و بالاخص تبریز را متذکر می‌شود. موضوعی که نیاز به هیچ توصیف و توضیحی ندارد. چشم حاضرین در حاشیه و متن این حوزه نیز همچنان به راهِ آمدن طبیبی حاذق خیره مانده است. در چنین مواقعی امید به آینده، تنها توجیه، جهت تحمل دردیست که رو به وخامت گذاشته است.

شهری که روزگاری دارای بیش از 13 سینمای فعال بود، اکنون تعداد آنان به نصف تقلیل یافته و در خوش­بینانه‌ترین حالت، در اکثر سانس‌ها، تنها یک­چهارم صندلی‌ها تماشاگر دارد.

تبدیل سینما کریستال به پاساژ تجاری، تعطیلی چندین سینما در دهه‌های گذشته و تخریب سینما آزادی در همین چند ماه اخیر، آینده و راهی غبارآلود را مجسم می‌سازد که مجال نگاه امیدوارانه را محدود کرده است.

سینما، اندام و یکی از اعضای مهم و حیاتی پیکر? فرهنگ و هنر است که عمیق‌ترین زخم­ها را دارد و سالهاست که دردی جانکاه را تحمل می‌کند؛ دردی که حاصل تیشه کم­توجهی و بی‌مهری است و صدالبته صدمه به چاه افتادن‌ها و زخم خار بیراهه‌هایی­ که به سمت آن هدایت شده.

شاید تنها امیدی که می‌توان در حال حاضر داشت این است که‌ ای­کاش تا زمانی که تدبیر عمل در دسترس مسئولان استانی است، اقدامات لازم جهت برطرف کردن مشکلات سخت­افزاری و نرم افزاری و غیره... در دستور کار قرار گیرد تا در آینده، امیدمان به تشکیل ستاد احیای سینمای تبریز از سوی مسئولین کشوری منتهی نشود.

 نوشته شده توسط علی بیدار در چهارشنبه 93/10/10 و ساعت 11:51 صبح | نظرات دیگران()