امروز: پنج شنبه 103 آذر 15

مروری بر برندگان و حواشی جشنواره (بین المللی) فیلم فجر از آغاز تا سال 1392

بخش دوم: جشنواره فیلم فجر از سال 1370 تا سال 1379

سیمرغ تا یک قدمی اسکار پیش می رود / مجیدی و معتمدآریا بهترین‌های این دهه هستند

مصطفی علیمردانی

اشاره: جشنواره بین المللی فیلم فجر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از سال 1361 تا به امروز (1393) هر سال بهمن ماه در تهران برگزار می شود. این جشنواره تا سال 1374 فقط به تولیدات سالانه سینمای ایران اختصاص داشت اما از سال 1374 به صورت بین المللی برگزار می شود و کشورهای دیگر نیز در این جشنواره شرکت می کنند. مهمترین جایزه این جشنواره "سیمرغ بلورین" نام دارد که هنرمندان برای به دست آوردن آن با هم به رقابت می پردازند. این جشنواره جوایز دیگری از جمله "دیپلم افتخار" و "لوح زرین" نیز دارد.

این یادداشت مروری است بر برخی از برندگان در شش بخش اصلی ؛ 1) سیمرغ بلورین بهترین فیلم 2) سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی 3) سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد 4) سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن 5) سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد 6) سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن.

همچنین در این نوشتار سعی شده در حد امکان بر حواشی بعضی از فیلم ها و هنرمندان به صورت خیلی کوتاه پرداخت شود.

در بخش دوم به بررسی بهترین ها از سال 70-79 و حواشی بعضی از فیلمها خواهیم پرداخت.

 

جشنواره فیلم فجر از سال 1370 تا سال 1379

جشنواره فیلم فجر 1370: سیمرغ افسانه ای، این بار بر دوش بازیگران فیلم کارگردانی می نشیند که سالها درباره اساطیر ایران پژوهش کرده است. سه تا از سیمرغ های جشنواره فیلم فجر سال 1370 به فیلم "مسافران" بهرام بیضایی اختصاص می یابد. سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به مرحومه جمیله شیخی و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به فاطمه معتمدآریا و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد به مجید مظفری برای بازی در فیلم "مسافران" می رسد.

بهرام بیضایی در سال 2011 در "دانشگاه استنفورد" امریکا گفته است که فیلم مسافران را در پاسخ به فیلم "مادر" مرحوم علی حاتمی ساخته است. شاید به ذهن بعضی ها این سؤال خطور کند که کدام فیلم در ذهن تماشاگران بیشتر مانده و خاطره‌ساز شده است؟ مادر یا مسافران؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت که اگر "مسافران" نیز به اندازه فیلم "مادر" از تلویزیون پخش شده بود شاید به همان اندازه در میان عموم تماشاگران خاطره ساز می شد! هر چند باید این را نیز در نظر گرفت که خیلی ها معتقدند علی حاتمی، سعدی سینمای ایران بود و فیلمهای وی، "داستانی است که بر سر هر بازاری هست" و همین امر، او و آثارش را کمی متفاوت تر از دیگران می‌کرد.

همچنین سیمرغ بلورین بهترین فیلم به "نیاز" به کارگردانی علیرضا داوودنژاد می‌رسد و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد به فرامرز صدیقی به خاطر بازی در فیلم "دادستان".

 

جشنواره فیلم فجر 1371: در این سالها کارگردانان جوانی با استفاده از تجربیات دوران جنگ تحمیلی در سینمای ایران قد کشیده اند. یکی از این کارگردان ها که از دل جنگ برخاسته "ابراهیم حاتمی کیا"ست. او هر بار که فیلم می سازد درباره جنگ ایران-عراق است. در این سال وی با فیلم "از کرخه تا راین" در جشنواره شرکت کرده است و موفق می شود سیمرغ بلورین بهترین فیلم را از آن خود کند. "از کرخه تا راین" چندین سال به مناسبت های مختلف از تلویزیون بازپخش می شود. این فیلم، علی دهکردی را نیز به مخاطبان عام می‌شناساند.

در این سال فرامرز قریبیان برای بار دوم از زمان آغاز جشنواره فیلم فجر، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را برای بازی در فیلم "بندر مه آلود" به کارگردانی راما قویدل به خانه می برد. از طرف دیگر، بازیگر جوان و فعال این سالها، یعنی فاطمه معتمدآریا که سال پیش(1370) سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن را برنده شده امسال نیز برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای بازی در فیلم "یک بار برای همیشه" به کارگردانی سیروس الوند می شود. همچنین خود سیروس الوند برای همین فیلم از سوی هیأت داوران سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را دریافت می کند.

 

جشنواره فیلم فجر 1372: آقای بازیگر ایران _ که آن روزها این لقب را را  هنوز کسب نکرده بود _ دومین سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را از زمان آغاز جشنواره فیلم فجر برای بازی در فیلم کمدی "روز فرشته" به کارگردانی بهروز افخمی به دست می آورد.

در بخش سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن نیز قاعده ی " تا سه نشه بازی نشه" حکمفرماست. فاطمه معتمدآریا برای سومین سال متوالی یک پای ثابت جایزه سیمرغ است. ظاهراً سیمرغ، روی شانه معتمدآریا لانه کرده است. او امسال نیز برای بازی در فیلم "همسر" به کارگردانی مهدی فخیم زاده، برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن می شود. همسر از فیلم های محبوب آن سالها می شود چرا که نشان دهنده تغییرات در جامعه ایران است؛ تغییراتی که ناشی از حضور زنان در محیط های اجتماعی و به ویژه کار است.

در جشنواره 1372 هیچ سیمرغ بلورینی به بخش بهترین فیلم داده نمی شود.

جایزه بهترین کارگردانی نصیب محمد بزرگ نیا برای فیلم "جنگ نفتکش ها" می شود.

 

جشنواره فیلم فجر 1373: جشنواره 1373 از خاطره سازترین جشنواره هاست. سیمرغ بلورین بهترین فیلم به "روز واقعه" به کارگردانی شهرام اسدی می رسد. روز واقعه از محبوب ترین و شاید تا به امروز تنهاترین فیلم سینمایی محبوب و مشهور درباره حادثه کربلا است که ساخته شده است. (درباره حادثه کربلا فیلمهای خوبی ساخته نشده است. شاید فیلم رستاخیز ( به کارگردانی احمدرضا درویش) بعد از مدتها بتواند بار دیگر حادثه کربلا را روی پرده زنده کند البته اگر فرصت اکران عمومی پیدا کند شاید عموم مردم نیز از آن استقبال خوبی کنند.) روز واقعه آنچنان محبوب قلوب می شود که تا پس از بیست سال همچنان از تلویزیون پخش و بازپخش می شود و اگر مطلبی سینمایی درباره عاشورا نوشته شود یک پای ثابت آن مطالب است. جالب است بدانیم که فیلمنامه روز واقعه را بهرام بیضایی نوشته بود ولی هیچ گاه نتوانسته بود آن را بسازد. بیضایی گفته است که سناریوی این فیلم را چند بار بازنویسی کرده و برده تا مجوز ساخت بگیرد و هر بار مسؤولان امر به بخشی از سناریو ایراد گرفته‌اند و بیضایی قبول نکرده آن بخش‌ها را حذف و یا تغییر دهد.

سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن به مینا لاکانی برای بازی در فیلم "دیدار" به کارگردانی محمدرضا هنرمند می‌رسد. بازیگر نقش مقابل لاکانی در این فیلم کسی نبود جز چهره محبوب سریال های طنز تلویزیون، مهران مدیری. هر چند هر دو بازیگر خیلی در سینما نماندند؛ مینا لاکانی برای همیشه از ایران مهاجرت کرد و مهران مدیری خود را وقف کارگردانی سریال های تلویزیونی کرد.

همچنین در این جشنواره یک فیلم خوب و به یادماندنی نیز اکران شد؛ "روسری آبی" به کارگردانی رخشان بنی اعتماد. گلاب آدینه برای بازی در این فیلم، برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن شد. از دیگر وقایع این جشنواره اعطای سیمرغ بلورین بهترین فیلم به "پری" به کارگردانی داریوش مهرجویی بود.

 

جشنواره بین المللی فیلم فجر 1374: جشنواره فیلم فجر تا سال 1374 فقط به تولیدات سالانه سینمای ایران اختصاص داشت اما از سال 1374 به صورت بین المللی برگزار می شود و کشورهای دیگر نیز در این جشنواره شرکت می کنند و به همین علت واژه "بین المللی" نیز به آن افزوده می شود.

جشنواره 1374 جشنواره فیلم "پدر" است؛ مجید مجیدی که چندین و چند سال به عنوان بازیگر در فیلم‌های دیگر کارگردانان و به ویژه محسن مخملباف بازی کرده بود از دنیای بازیگری برای همیشه خداحافظی کرده و این بار در کسوت کارگردان، شروع به ساخت فیلم می‌کند. البته مجیدی پیش از سال 1374، چندین فیلم کوتاه و یک فیلم بلند به نام "بدوک" را کارگردانی کرده است.

فیلم پدر، سه جایزه اصلی را از آن خود می کند. سیمرغ بلورین بهترین فیلم برای مجید مجیدی، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد برای محمد کاسبی و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن برای پریوش نظریه. شاید در آن سال کمتر کسی فکر می کرد که مجیدی در سالهای بعد بتواند تا نامزدی اسکار پیش برود. البته مجبدی در سالهای بعدی نشان داد که هر گاه فیلمی ساخته یک پای ثابت سیمرغ بلورین برای خود و عواملش بوده است.

همچنین سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی به کیومرث پوراحمد برای کارگردانی فیلم "خواهران غریب" می‌رسد. در این فیلم خسرو شکیبایی و افسانه بایگان همبازی می‌شوند و کلیه عوامل باعث می‌شود یک فیلم تجاری خوب برای سینمای بدنه تولید شود.

 

جشنواره بین‌المللی فیلم فجر 1375: سینمای ایران تا یک قدمی اسکار پیش می‌رود. سیمرغ، بالهایش را گشوده و می خواهد تا هالیوود پرواز کند. در این دوره از جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، هیأت داوران سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی را به فیلم "بچه های آسمان" و مجید مجیدی می دهند. مجیدی با همین فیلم، نامزد بهترین فیلم غیر انگلیسی زبان در اسکار می شود ولی موفق به دریافت جایزه نمی‌شود. شاید همین فیلم، مجیدی را به جهان معرفی می کند. بچه های آسمان در دیگر کشورها هم محبوبیت پیدا می کند و چند سال بعد، یک کارگردان کره ای فیلمی بر اساس فیلم مجیدی می سازد و در تیتراژ فیلم خود بدان اشاره می کند.

در جشنواره 1375 داریوش مهرجویی با فیلم "لیلا" شرکت می کند. تنها جایزه از میان سیمرغ ها به جمیله شیخی به عنوان بهترین بازیگر نقش مکمل زن در این فیلم می رسد.

ناگفته نماند که سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد نیز به سوپراستار آن سا‌ل‌ها یعنی ابوالفضل پورعرب برای بازی در فیلم "مردی شبیه باران" می رسد؛ بازیگری که اگر بیماری به سراغش نمی آمد خیلی ماندگارتر می شد و می توانست پرونده پر پیمانی داشته باشد.

در این سالها کارگردانی که بعدها خیلی گزیده‌کاری پیش می‌گیرد، فیلمسازی می‌کند. این کارگردان کسی نیست جز احمدرضا درویش. درویش در جشنواره 1375 فیلم "سرزمین خورشید" را دارد که بازیگر نقش اول این فیلم یعنی گلچهره سجادیه می‌تواند سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن را کسب کند. البته درویش دو سال پیش نیز در جشنواره 1373 فیلم "کیمیا" را داشت که در آن دوره نیز خسرو شکیبایی برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد می‌شود.

 

جشنواره بین المللی فیلم فجر 1376: جشنواره 76 جشنواره درو کردن جوایز توسط یک فیلم است. ابراهیم حاتمی‌کیا تنها با شلیک یک گلوله به پنج نشان می‌زند. حاتمی‌کیا با "آژانس شیشه‌ای" به جشنواره 1376 می آید و با همین فیلم سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین بازیگر نقش اول مرد(پرویز پرستویی)، بهترین بازیگر نقش مکمل(رضا کیانیان) و بهترین بازیگر نقش مکمل زن(بیتا بادران) را یک جا درو کرده و دست بقیه را از جوایز اصلی کوتاه می کند. فیلم با استقبال روبرو می شود و سالهای بعد چندین و چند بار(در واقع خیلی بار!) از صدا و سیما پخش می شود. در همان زمان و کمی بعدتر ابراهیم حاتمی کیا با افتخار و شور و شعف می گوید که دوست داشته  فیلمی درباره جنگ بسازد که تنها یک گلوله در آن شلیک شده باشد. در حالی که حاتمی کیا در شور و شعف به سر می برد بعضی از منتقدین که خیلی فیلم تماشا می کنند ادعا می کنند که حاتمی کیا، آژانس شیشه ای را از یک فیلم خارجی اقتباس کرده است و این داستان ادامه پیدا می کند. در سالهای بعد که شور و شعف و هیجان فروکش کرده و آبها از آسیاب می افتد با پخش برنامه ای از تلویزیون تماشاگران متوجه می شوند که نه تنها خیلی از صحنه های فیلم، کاملاً با فیلم خارجی یعنی فیلم "بعد از ظهر سگی" به کارگردانی سیدنی لومت مطابقت دارد بلکه بعضی از صحنه های آژانس شیشه‌ای با فیلم سیدنی لومت مو نمی زند. ناگفته نماند که پرویز پرستویی در این فیلم چنان می‌درخشد که تا سالها بعد، سایه حاج کاظم دست از سرش بر نمی دارد.

در همین جشنواره بازیگر جوان و آینده داری نیز کشف و شناسانده می شود. او از یک خانواده هنرمند به سینما وارد شده است. پدر، مادر و خواهرش هر سه بازیگر هستند. این نوجوان کسی نیست جز گلشیفته فراهانی. او با اینکه کم سن و سال است اما با بازی در فیلم درخت "گلابی" به کارگردانی داریوش مهرجویی، برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن می شود. او هر سال بهتر و بهتر می شود و در آستانه تبدیل شدن به ستاره سینمای ایران، با تصمیمات و رفتارهای عجیب و غریب و احیاناً مشاوره‌های غلط به مسیر دیگری می‌رود و از سینمای ایران برای همیشه حذف می شود.

 

جشنواره بین المللی فیلم فجر 1377: در جشنواره 1377، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد و زن به زوج هنری محمدرضا فروتن و هدیه تهرانی برای بازی در فیلم "قرمز" به کارگردانی فریدون جیرانی می رسد.

سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی نیز به فیلم "هیوا" به کارگردانی مرحوم رسول ملاقلی‌پور می‌رسد. کارگردانی که تمام فیلم‌هایش درباره جنگ تحمیلی است. ملاقلی‌پور متولد 17 شهریور 1334 در 16 اسفند 1385 به علت سکته قلبی درگذشت و ساخت آخرین اثرش را نیمه تمام گذاشت. وی کارش را با عکاسی در جنگ شروع کرد و سپس چند فیلم مستند درباره جنگ ایران-عراق ساخت. او در سال 1363 با ساخت فیلمی به نام "نینوا" وارد جرگه کارگردانان شد. رسول 16 فیلم سینمایی را کارگردانی کرد که همه آنها درباره جنگ تحمیلی و یا اثرات جنگ تحمیلی بوده است. این کارگردان و تهیه کننده اصالتاً اهل اردبیل بود و خیابانی نیز در اردبیل برای قدردانی از زحمات وی نامگذاری شده است.

مجید مجیدی نیز فیلم"رنگ خدا" را در این جشنواره دارد اما فقط حسین محجوب برای بازی در این فیلم، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را می‌برد. محجوب بعدها در آثار تلویزیونی قدرت و توانایی‌های بازیگری خود را به رخ می‌کشد؛ توانایی‌هایی که در سینما خیلی دیده نشد.

 

جشنواره بین المللی فیلم فجر 1378: بهمن فرمان آرا با فیلم" بوی کافور عطر یاس" برای خودش جشنواره ای راه می اندازد. فیلم فرمان آرا، سه جایزه اصلی را از آن خود می کند. سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی به بوی کافور عطر یاس بهمن فرمان آرا می رسد و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن به رویا نونهالی برای بازی در این فیلم می رسد. بوی کافور عطر یاس، مقدمه ای برای جوایز بعدی در سالهای آتی برای فرمان آرا می شود. این اولین فیلم فرمان‌آرا در بعد از پیروزی انقلاب است و در سالهای بعد با ساخت دو فیلم دیگر (خانه‌ای روی آب و یک بوس کوچولو)، یک سه‌گانه را خلق می‌کند.

در این جشنواره، فیلم "عروس آتش"به کارگردانی خسرو سینایی آنچنان که باید نمی‌درخشد اما آغازگر یک سری از فیلم‌هایی می‌شود که در آن سعی شده سینمای بدنه را با رعایت استانداردهای حداقلی تقویت کنند و در سالهای بعد نیز عده‌ای با کپی‌برداری از فرمول این فیلم، گیشه‌ها را فتح می‌کنند. حمید فرخ نژاد، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را با این فیلم به خانه می‌برد و بازیگر توانمند دیگری وارد سینمای ایران می‌شود. اکران این فیلم حواشی زیادی در مناطق عرب‌نشین ایران به همراه دارد. بعضی از قومیت‌های عرب زبان به این فیلم شدیداً اعتراض می کنند.

 

جشنواره بین‌المللی فیلم فجر 1379: بهرام بیضایی بعد از چند سال با فیلم "سگ کشی" به جشنواره می آید و داریوش ارجمند برای بازی در این فیلم، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را به خانه می برد. از دیدگاه بعضی از منتقدین این فیلم از بهترین ساخته های بیضایی تا به امروز بوده است.

مجید مجیدی با فیلم "باران" سه جایزه اصلی را از آن خود می کند. سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی برای خود مجیدی و سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد برای حسین عابدینی خیلی جوان. رضا ناجی یکی از بازیگران اصلی این فیلم است اما بازی او در این جشنواره دیده نمی شود.

 

رکورد داران جشنواره فیلم فجر از سال 70-79

مجید مجیدی (کارگردان) برنده پنج سیمرغ بلورین از سال 1370-1379 شده است:

برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم برای فیلم پدر در سال 1374

برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی برای فیلم بچه های آسمان در سال 1375

برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم و بهترین کارگردانی برای فیلم باران در سال 1379

 

فاطمه معتمدآریا (بازیگر) از سال 1370-1379 برنده سه سیمرغ بلورین بازیگری شده است:

برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن در فیلم مسافران در سال 1370

برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای بازی در فیلم یکبار برای همیشه در سال 1371

برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای بازی در فیلم همسر در سال 1372

 

جمیله شیخی (بازیگر) از سال 1370-1379 دو سیمرغ بلورین بازیگری برده است:

برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول زن برای بازی در فیلم مسافران در سال 1370

برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن برای بازی در فیلم لیلا در سال 1375

گفتنی است جمیله شیخی، متولد 1309 در سوم خرداد 1380 در گذشت. وی مادر آتیلا پسیانی است.

 

بخش اول: جشنواره فیلم فجر از سال 1361 تا سال 1369


 نوشته شده توسط علی بیدار در جمعه 93/11/17 و ساعت 5:1 عصر | نظرات دیگران()
درباره خودم
آمار وبلاگ
بازدید امروز: 4706
بازدید دیروز: 9
مجموع بازدیدها: 361982
جستجو در صفحه

خبر نامه