سینما، ادبیات، مطالعات فرهنگی و ...
آنچه بیشتر از همه توجه بیننده درباره الی را جلب میکند، فیلمبرداری بسیار مطمئن و مسوولانه فیلم است. حرکت دوربین در صحنه نجات غریق و در بقیه داستان بسیار جذاب است و بر تاثیرگذاری موضوع بشدت میافزاید. البته این بدان معنا نیست که تدوین خلاقانه، صدابرداری و چهرهپردازی فیلم ارزش کمی داشتهاند.
اما «درباره الی» وجوه مختلفی برای مطالعه دارد که بهتر است جامعهشناسان و رفتارشناسان اجتماعی هم به آن بپردازند. اصغر فرهادی در «درباره الی» جامعهای کوچک و نمادین را ساخته است که تقریبا همه عناصر اجتماعی را در خود دارد. افرادی با سنین مختلف، جایگاههای اجتماعی گوناگون و برداشتها و پیشینههای مختلف در کنار هم چیده شدهاند که هریک دارای نقشی کاملا طبیعی و حقیقی هستند.
فیلم «درباره الی» در آغاز اعضای گروه اجتماعی مورد نظر اصغر فرهادی را نشان میدهد که چگونه یکپارچه و یکدل درحال سفر به سوی مقصد مورد نظر هستند. در ابتدا همه چیز بر پایه تفاهم و مشارکت شکل میگیرد و پیش میرود، اما با حوادث و رویدادهایی که در مسیر تکوین داستان فیلم رخ میدهد، رفتهرفته شاهدیم که چگونه تفاهمها و یکدلیها رنگ میبازد و پردههای دوستی و رفاقت فرو میافتد. داستان به گونهای پیش میرود که عزیزترین افراد این گروه هم در پایان در برابر هم میایستند و حتی به درگیریهای لفظی و فیزیکی میپردازند.
در مسیر تکامل داستان «درباره الی» بیننده نحوه فرو افتادن این پردهها و رونمایی از همه سوءتفاهمها و سوءبرداشتها را به عینه می بیند.
فیلم درباره الی، داستان سوءتفاهم و دروغ در جامعه مفروض مورد نظر کارگردان است. این که چگونه روابط انسانها بر پایه سوءتفاهم و دروغ شکل میگیرد و چگونه انسانهای یک جامعه میتوانند علیرغم همه سازواریها و سازگاریهای ظاهری در یک لحظه حساس پردهها را کنار بزنند و سوءتفاهمها را بر پایه دروغهای خود بالفعل کنند. تا آنجا که معصومترین گروه یعنی کودکان را هم به صورت سازمان یافته به دروغ گفتن آموزش دهند.
جالب این است که «درباره الی» فرایند ایجاد اینگونه سوءتفاهمها و دروغها را هم تشریح میکند. چگونه انسانها بدون شناخت از یکدیگر درباره هم قضاوت میکنند و به چه شکل درباره شخصیت، نیت، عملکرد و رفتار دیگران حکم صادر میکنند. این هنجار تا آنجا تکامل مییابد که انسانها حتی از مرز تهمت و افترا به یکدیگر هم فراتر میروند.
«درباره الی» از معدود فیلمهای ایرانی است که از فیلمنامهای منسجم، هدفدار و قوی برخوردار است. اگر فیلمنامهنویسی را به بازی شطرنج تشبیه کنیم، باید آغاز، پردازش و پایان فیلمنامه از انسجامی همگن برخوردار باشد. در ایران فیلمنامهها گاه در یکی از این 3 بخش ضعیف است و اغلب پایان ضعیفی دارند. در حالی که «درباره الی» از آغاز، پردازش و پایان قوی و هدفداری بهرهمند است که از این بابت «درباره الی» را در بین فیلمهای دیگر ایرانی شاخص میکند.
در پایان فیلم «درباره الی» مشاهده میکنیم که تنها یک عنصر جدی به عنوان وجدان اصلی آن جامعه کوچک وجود دارد که سعی میکند در برابر همه این دروغها و سوءتفاهمها مقاومت کند. اما او نیز در پایان تن به فضای عمومی میدهد و وارد جرگه دروغ و سوءتفاهم میشود و گوشهای از این هنجار نامیمون را سازمان میدهد.
منبع: جام جم