من حقیقت را پاره پاره در زنجیر دیدم ...

من حقیقت را پاره پاره بر خاک دیدم

من حقیقت را بر سر نیزه دیدم

من حقیقت را ... (1)

حسین بن علی (ع)  در سینما

مصطفی علیمردانی

حسین بن علی در کلام آخرین خود، همه انسانها را در همه اعصار مخاطب قرار می دهد و می فرماید: « یا شیعَةَ آلِ أَبی سُفْیانَ إِنْ لَمْ یَکُنْ لَکُمْ دینٌ وَ کُنْتُمْ لا تَخافُونَ الْمَعادَ فَکُونُوا أَحْرارًا فی دُنْیاکُم وَ ارْجِعُوا إِلی  أَحْسابِکُمْ إِنْ کُنْتُم عَرَبًا کَما تَزْعَمُون» ای  پیروان خاندان ابوسفیان! اگر دین ندارید و از روز قیامت نمی ترسید لااقل در زندگی  دنیایتان آزادمرد باشید، و اگر خود را عرب می پندارید به نیاکان خود بیندیشید. تو گویی او می داند که دینداری سخت است و راه بهشت پر سنگلاخ و بی امتحان کسی را در این حلقه راه نمی دهند؛ "سلسله موی دوست حلقه دام بلاست / هر که در این حلقه نیست فارغ از این ماجراست." سیدالشهدا می گوید که اگر دیندار نیستید و قوانین الهی را رعایت نمی کنید حداقل در دنیای خود که قواعد خاصی دارد جوانمرد باشید، آزاده باشید و تن به ذلت مسپارید...

ایران به عنوان بزرگترین کشور شیعه در جهان، هنوز نتوانسته است فیلم قابل توجهی درباره حادثه کربلا و یا به بیان بهتر حماسه کربلا بسازد و حتی اگر فیلمی ساخته شده باشد درباره شخصیت های فرعی آن حادثه است و این گونه فیلم ها با در نظر گرفتن سینما با تمام معنا، به تعداد انگشتان دست هم نمی رسد. از دو فیلمی که درباره حادثه کربلا ساخته شده است هیچکدام به صورت مستقیم درباره امام حسین (ع) نمی باشند و در واقع در حاشیه حماسه کربلا ساخته شده اند. اولی فیلم "سفیر" می باشد که در اوایل انقلاب ساخته شده و درباره مسلم بن عقیل (با بازی فرامرز قریبیان) می باشد و آن دومی، فیلم برجسته و خوب " روز واقعه" به نویسندگی بهرام بیضایی و به کارگردانی شهرام اسدی است که درباره جوان نصرانی تازه مسلمان شده ایی به نام عبدالله است که در شب عروسی اش صدایی می شنود که دیگران از شنیدنش عاجزند و در گوشش می پیچد که " آیا یاری کننده ای هست که مرا یاری کند". عبدالله همان دم بر می خیزد و عروسی را رها می کند و رهسپار کربلا می شود و با جمله ... " همه حجت مسلمانی من حسین بن علی است" خود را از شهر و مردمانش که از حسینی می گویند که به راه دنیا رفته است بیرون می کشد و جان خود را به بیابان و شن های داغ  می سپارد تا منزل به منزل به دنبال رد پای او باشد و ...

حتی این دو فیلم نیز از نشان دادن تصاویر عاشورا حذر می کنند؛ فیلم اولی قبل از حادثه عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و آن دیگری بعد از عاشورا و کشته شدن حسین بن علی است و فاصله بین این دو که همان حماسه شجاعت و آزادگی در ظهر عاشوراست نشان داده نمی شود و ما همچنان درباره اش می شنویم و می خوانیم اگر و اگر که اهل خواندن باشیم.

دیدگاه: آنچه که باعث می شود سینماگران ما به این حوزه وارد نشوند و فیلمی در خور حادثه کربلا نسازند، می تواند دلایل متفاوتی داشته باشد که از مهمترین آنها، کمبود منابع معتبر و از آن مهمتر، عدم موافقت علمای دینی با نشان دادن صورت بازیگران نقش ائمه است. آنها معقتد هستند که این کار از نظر دینی اشکال دارد و نباید چنین کاری صورت بگیرد. آنها فکر می کنند با این کار، قداست ائمه می شکند و حرمت آنها از بین می رود. به عنوان مثال سریال "ولایت عشق"، در آن فرخ نعمتی بازیگر نقش امام رضا (ع) بود که نشان دادن یا ندادن او با آن صورت نورانی شده فرقی به حال سریال نکرد. سریال بعدی که پارسال پخش شد و در چند قسمت مستقیما به حادثه کربلا می پرداخت باز نه تنها شخصیت محوری کربلا یعنی امام حسین(ع) در آن غایب بود حتی با اینکه صحنه های مربوط به علمدار کربلا فیلمبرداری شده بود و قرار بود پخش شود باز علمای قم تلویحا  آنرا منع کردند و قسمت های مربوط به ابوالفضل العباس را از مختارنامه حذف کردند و آن همه هزینه بر باد رفت و کسی نپرسید که چرا این پرسش را قبل از فیلمبرداری از علمای قم نکرده بودند تا این همه هزینه تلف نشود و ... پس می توان گفت که یکی از علل اصلی نپرداختن به حادثه کربلا می تواند مشکل شمایل ائمه باشد و اینکه فیلم هایی که قبلا ساخته شده اند نتوانسته اند نظر مراجع و علمای بزرگ دینی را جلب کنند.

در سایت حوزه (www.hawzah.net) مصاحبه ای با یکی از تهیه کنندگان صورت گرفته است که جواب ایشان در رابطه با نورانی نشان دادن چهره ائمه منطقی به نظر می رسد. ایشان می گویند: " :«من موافق نشان دادن چهره ی ائمه (ع) نیستم، اما وقتی سریالی درباره امام حسین(ع) ساخته می شود، لازم است که اشخاصی مانند امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) را نیز نشان دهیم و از آنجا که نمی توان همه ی این معصومین را با نور نشان داد، باید برای جذاب تر شدن کاری می کردیم و در نهایت تصمیم گرفتیم از فیلتری استفاده کنیم که چهره ها را به صورت خیلی ضعیفی نشان دهد تا مخاطب بتواند آنها را از هم تمیز دهد.» در توضیح این مطلب باید گفته شود که حتی این طرح نیز مورد قبول واقع نمی شود و سریالی که چندین سال پیش، حتی پیش از سریال مختارنامه در حال ساخته شدن بود متوقف می گردد.

جالب است بدانید که در فیلم ها و سریال های سینمایی تولید کشور خودمان، چهره و شمایل پیامبران از جمله حضرت مسیح(ع) و یحیی و ذکریا (ع) در سریال بشارت منجی، حضرت یوسف و یعقوب (ع) در سریال یوسف پیامبر، حضرت ابراهیم (ع) در فیلم ابراهیم خلیل الله و حضرت سلیمان در فیلم سینمایی ملک سلیمان و بسیاری از پیامبران دیگر در سریالهای مختلف نشان داده می شوند و ظاهرا اشکالی هم ندارد. قصد من از گفتن اینها تنها طرح یک موضوع است و بنا ندارم بگویم که این درست و آن یکی نادرست است.

فیلم های خوبی که به صورت مستقیم درباره حادثه کربلا ساخته شده اند، عبارتند از:

1-   فیلم سینمایی سفیر: این فیلم درباره مسلم بن عقیل است و می توان آن را از نخستین فیلم های تولید شده درباره کربلا به حساب آورد. بازیگر نقش اول آن نیز فرامرز قریبیان در نقش مسلم (ع) می باشد.

2-     فیلم سینمایی روز واقعه

3-      سریال فاخر مختارنامه به کارگردانی داود میرباقری که با کمی جرح و تعدیل پخش شد و قسمت هایی از آن را پخش نکردند.

4-     فیلم تلویزیونی ستاره خضرا به کارگردانی محمدرضا ورزی، که باز هم داستان فیلم به بعد از حماسه عاشورا بر می گردد.

5-   و اما فیلم " روز رستاخیز" به کارگردانی احمدرضا درویش؛ این فیلم هنوز اکران نشده است اما گفته می شود که ممکن است تنها فیلمی باشد که حماسه کربلا را نشان دهد. هیچ گونه اخباری از این فیلم جز چند عکس به بیرون درز نکرده است و ظاهرا نمی خواهند تا دقیقه آخر هیچگونه حساسیتی را برانگیزند. این فیلم از محصولات پر هزینه می باشد و عوامل بین المللی در ساخت آن همکاری می کنند.

فیلم ها و سریال های زیادی درباره ماه محرم ساخته شده که متاثر از حماسه کربلا بوده اند که موضوع بحث ما نیست از شب دهم گرفته تا سفر سبز و ...

1) بخشی از مونولوگ های فیلم سینمایی " روز واقعه"

چاپ شده در روزنامه سرخاب 90/09/20

 نوشته شده توسط علی بیدار در جمعه 90/9/25 و ساعت 1:17 صبح | نظرات دیگران()